Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej jest sanktuarium pasyjno – maryjnym, co znaczy, że łączy w sobie zarówno kult Chrystusa cierpiącego, jak i kult Matki Bożej. Fundatorami i założycielami sanktuarium była rodzina Zebrzydowskich, której przedstawiciel – Mikołaj Zebrzydowski w 1602 roku wystawia na zamku w Krakowie dokument fundacyjny, przekazujący bernardynom kaplicę Ukrzyżowania oraz teren pod budowę klasztoru z kościołem i kaplicą. W latach 1604 – 1609 u podnóża Żaru trwała budowa klasztoru i kościoła według projektu architekta włoskiego, jezuity, Jana Marii Bernardoniego oraz architekta i złotnika flamandzkiego Pawła Baudartha. Budowla była czworobokiem z wirydarzem wewnątrz. Skrzydło południowe stanowiło niewielki, jednonawowy kościół. Mikołaj Zebrzydowski postanowił też ufundować, wzorowane na Jerozolimie, stacje Męki Pańskiej (pierwszą w Polsce kalwarię). Na jego polecenie Feliks Żebrowski, matematyk, mierniczy i astronom, rozmierzył teren i ustalił miejsca poszczególnych kaplic. Pierwsze istniejące w Kalwarii Zebrzydowskiej dróżki to Dróżki Pana Jezusa. Obecnie liczą one 28 stacji, opowiadając historię od wyjścia Pana Jezusa w Wielki Czwartek wieczorem z Wieczernika, aż do Jego pogrzebu. Mikołaj Zebrzydowski wybudował także kaplicę Domku Matki Bożej. Stała się ona po jego śmierci zaczątkiem Dróżek Matki Bożej, liczących 24 stacje.
Kalwaria Zebrzydowska słynie także z uroczystości Wielkiego Tygodnia, kiedy to odbywają się tam Misteria Męki Pańskiej, gromadzące rokrocznie blisko 100 tys. osób. Misteria te są jednymi z najstarszych i największych w Europie.
Sanktuarium jest ponadto miejscem kultu maryjnego. W bazylice Matki Bożej Anielskiej znajduje się obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej – niegdyś własność rodziny Paszkowskich. W maju 1641 roku Elżbieta i Stanisław Paszkowscy zauważyli na obrazie krwawe łzy płynące z oczu Matki Bożej. Obraz został oddany do klasztoru w Kalwarii, a w 1887 roku ukoronowany przez kard. Albina Dunajewskiego.
Klasztor OO. Bernardynów wraz z bazyliką i XVII-wiecznym parkiem pielgrzymkowym oraz dróżkami został w 1999 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.